Wzrost użycia gotówki w Polsce – przyczyny, skutki i perspektywy na przyszłość

Co to jest Wzrost użycia gotówki w Polsce?

Popularność gotówki w Polsce wyraźnie rośnie – coraz więcej osób decyduje się na płacenie banknotami i monetami, rezygnując tym samym z rozwiązań elektronicznych. Polacy coraz chętniej sięgają po tradycyjną formę zapłaty, niezależnie od tego, czy robią drobne, codzienne zakupy, czy też wydają większe sumy.

To zjawisko można zaobserwować w wielu sektorach gospodarki:

• wzrost liczby wypłat z bankomatów,
• większa obecność gotówki w obiegu,
• powrót banknotów i monet jako powszechnie akceptowanego środka płatniczego.

Specjaliści podkreślają, że mimo dostępności kart płatniczych, aplikacji mobilnych i płatności zbliżeniowych, wiele osób wybiera tradycyjne, gotówkowe rozliczenia. Taka zmiana odzwierciedla nowe tendencje i preferencje konsumentów.

Wzrost znaczenia gotówki wpływa także na:

• funkcjonowanie instytucji finansowych,
• branżę handlową,
• codzienne zwyczaje Polaków.

Przepływ fizycznego pieniądza pozostaje istotnym elementem polskiego systemu płatniczego.

Dlaczego Wzrost użycia gotówki w Polsce jest ważne?

W ostatnich latach w Polsce obserwujemy wyraźny wzrost zainteresowania gotówką, co ma istotny wpływ na funkcjonowanie całej gospodarki. Coraz częstsze sięganie po banknoty i monety stanowi atrakcyjną alternatywę dla płatności cyfrowych oraz wpływa na ogólne poczucie stabilności systemu płatniczego.

Przyczyny tego zjawiska są różnorodne:

• gotówka jest niezawodnym środkiem płatniczym w sytuacjach wyjątkowych, takich jak przerwy w dostawie prądu, awarie bankowości internetowej lub ataki cyberprzestępcze,
• dla wielu osób, zwłaszcza seniorów, mieszkańców wsi i osób niekorzystających z nowych technologii, tradycyjny pieniądz umożliwia uczestnictwo w handlu i korzystanie z usług finansowych bez konieczności posiadania konta bankowego, karty czy smartfona,
• płacenie gotówką ułatwia kontrolę budżetu domowego i zachęca do oszczędzania, ponieważ użytkownicy fizycznych pieniędzy zwykle wydają mniej niż osoby preferujące płatności bezgotówkowe,
• korzystanie z gotówki zmniejsza zależność od zagranicznych operatorów płatniczych oraz obniża koszty prowadzenia działalności, szczególnie wśród małych firm, eliminując opłaty za obsługę terminali płatniczych,
• rośnie potrzeba ochrony prawa do posługiwania się gotówką, co znajduje odzwierciedlenie w coraz liczniejszych przepisach wymagających od sklepów i punktów usługowych akceptacji tej formy zapłaty,
• transakcje gotówkowe zapewniają anonimowość i utrudniają tworzenie profili konsumenckich, co jest szczególnie ważne w dobie rosnącej troski o ochronę danych osobowych.

Banki stoją przed wyzwaniami związanymi z rosnącym popytem na transakcje gotówkowe, co wymaga rozwoju infrastruktury, takiej jak nowe bankomaty i punkty obsługi gotówkowej, a także przekłada się na wzrost zatrudnienia w sektorze finansowym.

Jak zmienia się użycie gotówki w Polsce na przestrzeni lat?

W Polsce korzystanie z gotówki wyraźnie ewoluowało w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. Statystyki Narodowego Banku Polskiego jasno pokazują, jak na przestrzeni lat zmieniały się zwyczaje płatnicze mieszkańców kraju.

Jeszcze na początku XXI wieku płacenie gotówką stanowiło standard – w 2005 roku zdecydowana większość, bo ponad 90% zakupów detalicznych, była opłacana tradycyjnym pieniądzem. Wraz z upowszechnianiem się nowoczesnych systemów płatności, zwłaszcza pomiędzy 2008 a 2018 rokiem, preferencje Polaków zaczęły przesuwać się w stronę rozwiązań bezgotówkowych, co doprowadziło do spadku udziału gotówki do 57% w 2018 roku.

Przełom przyniósł rok 2020. Wbrew oczekiwaniom, które zakładały dynamiczny wzrost transakcji cyfrowych w odpowiedzi na wyzwania pandemii, wielu konsumentów wróciło do fizycznego pieniądza. Pieniądz w obiegu zwiększył swoją wartość aż o jedną trzecią względem 2019 roku, osiągając rekordowe 321 miliardów złotych w 2021.

Tendencja powrotu do gotówki utrzymała się też w kolejnych latach – między 2021 a 2023 rokiem suma wypłat z bankomatów wzrosła o 15% w porównaniu z okresem przed pandemią. Co ciekawe, zainteresowanie nie ograniczało się wyłącznie do osób starszych; wyraźny wzrost odnotowano u młodszych dorosłych – dla przykładu, w grupie 25–34 lata odsetek osób korzystających z gotówki podniósł się z 41% w 2019 roku do 53% trzy lata później.

Zmiany zaszły również w sposobie używania gotówki:

• w latach 2000–2015 przeważały drobne płatności do 50 złotych,
• obecnie coraz częściej wybierana jest przy zakupach o większej wartości,
• w 2022 roku aż 38% płatności przekraczających 500 zł odbywało się gotówką, podczas gdy w 2018 roku było to zaledwie 21%.

Różnice można zaobserwować również w poszczególnych regionach kraju. Największy skok liczby transakcji gotówkowych, sięgający nawet 40%, dotyczył mniejszych miast i terenów wschodniej Polski, natomiast w dużych aglomeracjach wzrost wyniósł średnio 28%.

Zmiany nie ominęły również najczęściej używanych nominałów. Jeszcze w 2010 roku najpopularniejsze były banknoty o wartości 10 i 20 złotych. Po 2020 roku coraz częściej w obiegu pojawiają się wyższe nominały, takie jak "setki" i "dwusetki".

Ekonomiści zwracają uwagę, że relacja wartości gotówki w obiegu do PKB wzrosła wyraźnie: z poziomu 7,2% w 2015 do aż 12,8% w 2022 roku, co świadczy o rosnącym znaczeniu fizycznego pieniądza dla polskiej gospodarki.

Mimo dynamicznego rozwoju narzędzi cyfrowych, gotówka nie traci na popularności, a wręcz zyskuje nowe pole do współistnienia z innymi metodami płatności. Powstaje w ten sposób hybrydowy ekosystem, w którym różne formy regulowania należności mogą się wzajemnie uzupełniać.

Jakie są przyczyny Wzrostu użycia gotówki w Polsce?

Niepewność gospodarcza, która w ostatnich latach stale narasta, w dużej mierze odpowiada za rosnące zainteresowanie gotówką w naszym kraju. W 2022 roku wskaźnik inflacji osiągnął aż 16,6%, co sprawiło, że Polacy coraz chętniej sięgali po fizyczne pieniądze, chcąc lepiej panować nad swoimi wydatkami. Z danych Narodowego Banku Polskiego wynika, że aż 73% osób preferujących gotówkę robi to właśnie z powodu rosnącej świadomości na temat własnych finansów.

Do wzrostu popularności gotówki przyczyniły się również doświadczenia z pandemią COVID-19. Choć początkowo wiele osób zakładało, że płatności bezgotówkowe szybko staną się standardem, to obawy związane z bezpieczeństwem finansowym oraz trudniejszy dostęp do funduszy zachęciły do magazynowania pieniędzy w formie gotówki. W pierwszym kwartale pandemii wypłaty z bankomatów wzrosły o 26% w stosunku do tego samego okresu rok wcześniej.

Coraz większą rolę odgrywa także kwestia ochrony prywatności. Według badania przeprowadzonego przez Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie w 2022 roku, dla 68% ankietowanych zachowanie anonimowości finansowej jest ważnym argumentem za korzystaniem z gotówki. Transakcje gotówkowe nie pozostawiają śladu w sieci, co staje się istotne w czasach coraz częstszych cyberataków i incydentów związanych z wyciekiem danych.

Równie ważne okazują się bariery w dostępie do usług bankowości elektronicznej. W Polsce około 1,7 miliona rodzin, szczególnie w małych miejscowościach i na wsiach, napotyka trudności z korzystaniem z bankowości internetowej. Dla tych osób gotówka wciąż pozostaje najbardziej praktycznym i dostępnym narzędziem do przeprowadzania codziennych transakcji.

Problemy techniczne związane z systemami płatności elektronicznych również wpływają na wzrost użycia gotówki. W latach 2020–2023 odnotowano 14 poważnych awarii bankowości cyfrowej, które uniemożliwiały dokonywanie transakcji bez użycia gotówki. Takie zdarzenia tylko utwierdzają w przekonaniu, że tradycyjna forma pieniądza jest niezawodna i funkcjonuje niezależnie od rozwiązań technologicznych.

Koszty obsługi płatności elektronicznych są znaczące, zwłaszcza dla drobnych przedsiębiorców. Roczne wydatki na opłaty związane z terminalami czy prowizje od transakcji wahają się od 250 do 400 złotych. Według danych Związku Przedsiębiorców i Pracodawców aż 41% mikrofirm wybiera gotówkę jako tańszą i prostszą alternatywę.

Dla osób starszych wykluczenie cyfrowe to wciąż poważna bariera. W grupie powyżej 65. roku życia aż 83% regularnie posługuje się gotówką, a 57% uznaje ją za najdogodniejszy sposób płatności. Stanowiąc ponad 18% polskiego społeczeństwa, dla wielu z nich to właśnie fizyczne pieniądze umożliwiają aktywny udział w życiu gospodarczym.

Nie bez znaczenia pozostają również aspekty kulturowe. Badania CBOS z 2022 roku pokazują, że 62% Polaków uważa gotówkę za gwarancję stabilności finansowej. Szczególnie silnie odczuwają to osoby pamiętające czasy gospodarczych zawirowań i kryzysów ekonomicznych.

Jakie czynniki wpływają na Wzrost użycia gotówki w Polsce?

Wzrost popularności gotówki w Polsce jest efektem wielu powiązanych kwestii ekonomicznych, regulacyjnych oraz społeczno-kulturowych. Według Narodowego Banku Polskiego, w latach 2020-2023 ilość gotówki w obiegu wzrosła aż o 42%, co wskazuje na wpływ różnorodnych czynników.

Jednym z kluczowych powodów sięgania po gotówkę pozostaje wysoka inflacja. W 2022 roku sięgnęła ona 16,6%, podczas gdy średnie oprocentowanie lokat bankowych wynosiło zaledwie 3,7%. W takich warunkach wiele osób wolało przechowywać pieniądze w gotówce, licząc na lepszą ochronę wartości oszczędności. Analizy Instytutu Ekonomii PAN wykazały, że w okresach wysokiej inflacji wypłaty z bankomatów rosną o około 23% w porównaniu z latami stabilnych cen.

Kolejnym istotnym czynnikiem są wahania kursów walut. W latach 2022–2023 złoty tracił na wartości względem euro, które kosztowało od 4,60 do 4,90 zł. Społeczeństwo reagowało większą skłonnością do magazynowania zarówno złotówek, jak i walut obcych. Dane NBP pokazują, że liczba transakcji walutowych w kantorach stacjonarnych wzrosła o 31% względem okresu sprzed pandemii.

Wpływ na popularność gotówki miały również zmiany prawne. Regulacje z 2022 roku nałożyły na sklepy i punkty usługowe obowiązek akceptowania płatności gotówkowych, co zatrzymało proces odchodzenia od gotówki. Dodatkowo limit płatności gotówkowych między firmami wynoszący 15 000 zł sprawia, że zwłaszcza mniejsze przedsiębiorstwa chętnie korzystają z tej formy rozliczeń.

Warto zwrócić uwagę na zmiany w infrastrukturze płatniczej. Mimo że liczba terminali płatniczych przekroczyła 1,2 miliona, to jednocześnie liczba bankomatów na 1000 mieszkańców wzrosła o 5,3% w latach 2021-2023. To pokazuje, że Polacy korzystają zarówno z tradycyjnych, jak i nowoczesnych rozwiązań płatniczych.

Pod względem technologicznym, badania Związku Banków Polskich z 2023 roku wykazały, że 28% osób doświadczyło problemów z płatnościami elektronicznymi w ostatnim półroczu, a z nich 41% zaczęło nosić więcej gotówki, co jest reakcją na obawy związane z cyberzagrożeniami.

Geograficzne i demograficzne różnice też mają znaczenie. Około 40% Polaków mieszka na wsi, gdzie bankowość internetowa i płatności kartą są mniej popularne. Tam aż 76% transakcji w 2023 roku odbyło się gotówką, podczas gdy w miastach ten udział wyniósł 48%. We wschodnich województwach udział gotówki wzrósł o 14 punktów procentowych.

Sezonowość wydatków także wpływa na korzystanie z gotówki. Przed świętami i wakacjami aż 67% Polaków zwiększa wypłaty gotówki. Przykładowo, w grudniu 2022 roku wypłaty z bankomatów były o 34% wyższe niż przeciętnie w innych miesiącach.

Zmiany na rynku handlu detalicznego również sprzyjają gotówce. Liczba niewielkich sklepów i targowisk wzrosła o 7,8% w latach 2021-2023, a gotówka stanowiła aż 72% wszystkich transakcji w tych miejscach.

Sytuacja w sektorze bankowym także ma wpływ. Pomimo ograniczenia liczby oddziałów banków o 11,3%, rośnie znaczenie gotówki. W mniejszych miejscowościach, po zamknięciu placówek, wartość wypłat z bankomatów wzrosła niemal o 19%.

Jak Wzrost użycia gotówki wpływa na gospodarkę Polski?

wzrost popularności gotówki wywiera istotny wpływ na polską gospodarkę na wielu płaszczyznach, nie tylko przeobraża sektor finansowy, lecz również modyfikuje podstawowe mechanizmy ekonomiczne kraju. Jak podaje Narodowy Bank Polski, od 2020 roku ilość gotówki w obiegu zwiększyła się o ponad 40%, co nie pozostaje bez konsekwencji dla ogólnego funkcjonowania gospodarki.

Zmiany te szczególnie widoczne są w bankowości komercyjnej. Instytucje finansowe muszą liczyć się z rosnącymi wydatkami związanymi z obsługą fizycznego pieniądza, które według danych Związku Banków Polskich z 2023 roku wzrosły o 23% w stosunku do 2019 roku. Wydatki te dotyczą transportu, magazynowania i obsługi gotówki. Banki inwestują zatem w rozwój sieci bankomatów i punktów kasowych, choć jednocześnie liczba oddziałów maleje.

Na rynku detalicznym obserwujemy wyraźną polaryzację:

• mniejsze sklepy, bazary oraz lokalne punkty usługowe zyskują na powrocie klientów do płatności gotówkowych,
• w 2022 roku aż 64% małych przedsiębiorstw zanotowało średni wzrost obrotów gotówkowych o 17%,
• niższe koszty dzięki braku prowizji od transakcji bezgotówkowych i oszczędności sięgające 1,5-2,5% wartości sprzedaży,
• większe sieci handlowe ponoszą dodatkowe wydatki związane z obsługą gotówki, które mogą wynosić od 0,5 do 0,8% przychodów.

Wpływ gotówki na finanse publiczne jest znaczący, ponieważ Instytut Badań Strukturalnych ocenia, że przewaga płatności gotówkowych może powiększać szarą strefę o 0,3–0,7 punktu procentowego PKB. Ministerstwo Finansów wskazuje na wyraźnie wyższy poziom luki podatkowej - o 12 punktów procentowych - w branżach, gdzie dominuje gotówka, takich jak gastronomia czy usługi naprawcze, w porównaniu z sektorami preferującymi płatności elektroniczne.

Gotówka wpływa także na inflację i politykę pieniężną:

• wzrost ilości pieniędzy w obiegu potęguje presję cenową,
• każdy 10% wzrost gotówki w obiegu przekłada się na wzrost inflacji średnio o 0,2–0,3 punktu procentowego,
• dominacja gotówki w płatnościach osłabia efektywność działań banku centralnego w kształtowaniu stóp procentowych.

Znaczenie gotówki rośnie zwłaszcza w mniejszych miejscowościach, zwłaszcza na wschodzie Polski, gdzie aż 79% zakupów lokalnych dokonywanych jest w formie gotówkowej. Badania Uniwersytetu Warszawskiego z 2022 roku pokazują, że w tych regionach pieniądz zmienia właściciela średnio 4,2 raza w miesiącu, podczas gdy w obszarach z dominacją płatności cyfrowych wskaźnik ten wynosi 3,1.

Rynek pracy także reaguje na wzrost zapotrzebowania na gotówkę:

• powstają nowe miejsca zatrudnienia w sektorach produkcji, transportu, ochrony i recyklingu gotówki,
• według GUS w latach 2021–2023 zatrudnienie w tych branżach wzrosło o 11 tysięcy osób, co stanowi 8,2% wzrostu.

Rosnące zapotrzebowanie na gotówkę powoduje także wzrost kosztów Narodowego Banku Polskiego: w 2022 roku wydatki na emisję monet i banknotów były aż o 31% wyższe niż przed trzema laty, obciążając cały system gospodarczy.

Interesującym efektem jest również to, że dynamiczny rynek gotówkowy stymuluje rozwój płatności cyfrowych. Konkurencja między formami płatności przyczynia się do obniżania opłat i wprowadzania innowacyjnych rozwiązań. W 2023 roku średnia opłata interchange spadła o 0,15 punktu procentowego w stosunku do 2021 roku, co jest związane z rosnącą rolą gotówki.

Przenikanie obrotu gotówkowego z płatnościami cyfrowymi tworzy hybrydowy ekosystem finansowy, który zwiększa odporność gospodarki na zakłócenia technologiczne i kryzysy, choć wiąże się też z dodatkowymi kosztami dla uczestników rynku.

Czy Wzrost użycia gotówki zagraża transakcjom cyfrowym w Polsce?

W ostatnich latach coraz więcej Polaków sięga po gotówkę, jednak nie przeszkadza to dynamicznemu rozwojowi płatności cyfrowych. Według danych Narodowego Banku Polskiego od 2020 do 2023 roku ilość gotówki w obiegu wzrosła aż o 42%. Jednocześnie nowe technologie płatnicze zyskują na popularności – tylko w 2022 roku liczba transakcji telefonem zbliżeniowym wzrosła o ponad jedną czwartą w stosunku do roku wcześniejszego.

Polski rynek płatności opiera się dziś na dwu równoległych ścieżkach – obiegu gotówki i płatnościach elektronicznych. To podejście dobrze odzwierciedlają różnice między regionami i grupami wiekowymi. Badanie Fundacji Polska Bezgotówkowa pokazuje, że niemal trzy czwarte społeczeństwa korzysta zarówno z gotówki, jak i nowoczesnych form, wybierając tę, która w danej chwili jest wygodniejsza.

Rozwój infrastruktury mocno wpływa na rozkład tych preferencji. Wciąż funkcjonuje około 120 tysięcy niewielkich sklepów i punktów usługowych bez terminali, co sprzyja obrotowi gotówkowemu. Mimo to, liczba urządzeń do obsługi transakcji elektronicznych stale rośnie – od 2021 roku przybyło ich prawie 9%, a obecnie jest ich już 1,37 miliona.

Równoczesność obu form widoczna jest na wielu płaszczyznach:

• właściciele małych i średnich przedsiębiorstw coraz częściej umożliwiają klientom wybór sposobu płatności, łącząc tradycję z nowoczesnością,
• banki wdrażają innowacyjne opcje wypłaty gotówki, np. wykorzystanie aplikacji mobilnych – w 2022 roku taki sposób stanowił już 14% wszystkich operacji wypłat,
• rosnąca popularność BLIKA przekłada się na imponujące statystyki – w 2023 roku odnotowano aż 1,2 miliarda transakcji, czyli o 42% więcej niż rok wcześniej.

Z obserwacji badaczy z Uniwersytetu Warszawskiego wynika, że Polacy nie ograniczają się do jednej metody płatności. Nawet osoby często korzystające z gotówki chętnie sięgają po rozwiązania cyfrowe przy większych zakupach i transakcjach internetowych; potwierdza to aż 81% badanych.

Bezpieczeństwo finansowe również zyskuje na korzystaniu zarówno z gotówki, jak i płatności elektronicznych. W samym 2022 roku odnotowano 157 tysięcy incydentów związanych z transakcjami online, ale tradycyjna gotówka pozwalała bez trudu dokonywać zakupów w przypadku awarii – dotyczyło to 14% placówek handlowych i usługowych.

Powolniejsza cyfryzacja dotyczy kilku sektorów, gdzie gotówka wciąż króluje:

• na targowiskach prawie 90% płatności odbywa się gotówkowo,
• w usługach domowych i rzemieślniczych – ponad siedem na dziesięć transakcji to fizyczna wymiana pieniędzy,
• mała gastronomia w 61% polega na tradycyjnych banknotach i monetach.

Obecnie Polska jest na etapie stopniowej przemiany – udział gotówki w obiegu osiągnął w 2022 roku poziom 12,8% PKB, choć jednocześnie aż 94% obywateli ma dostęp do bankowości cyfrowej, a płatności zbliżeniowe są codziennością dla 76% mieszkańców. Prognozy Związku Banków Polskich zakładają, że gotówka utrzyma udział w transakcjach detalicznych na poziomie około jednej trzeciej, nie blokując jednocześnie dalszego rozwoju płatności elektronicznych.

Wprowadzane limity – 20 tysięcy złotych dla osób prywatnych i 15 tysięcy dla firm – przekierowują najdroższe transakcje do kanałów cyfrowych. Pomimo to obowiązek akceptacji gotówki gwarantuje, że niemal każdy może z niej korzystać.

Regulacje sprzyjają współistnieniu obu form płatności: dyrektywy PSD2 oraz planowany dokument PSD3 dodatkowo wzmacniają ochronę transakcji elektronicznych. Przepisy nakładają także na punkty handlowe obowiązek akceptacji gotówki. Strategia Narodowego Banku Polskiego na najbliższe lata zakłada wspieranie dalszego rozwoju obu metod płatności, traktując je jako wzajemnie uzupełniające się rozwiązania.

Jakie trendy kształtują przyszłość użycia gotówki w Polsce?

Przyszłość gotówki w Polsce kształtuje się pod wpływem kilku istotnych zjawisk, które wspólnie odmalowują obraz transformującego się systemu płatności. Z analizy Narodowego Banku Polskiego z 2024 roku wynika, że mimo postępującej cyfryzacji tradycyjna forma pieniądza wciąż zajmuje ważne miejsce w naszym życiu finansowym.

Pierwszym zauważalnym kierunkiem rozwoju jest integracja nowoczesnych technologii z obsługą gotówki. Automaty wpłat, recyklery i inne innowacyjne urządzenia coraz śmielej łączą świat tradycji z cyfrową rzeczywistością. Tylko w 2023 roku liczba takich maszyn zwiększyła się o 17% względem roku poprzedniego, co dowodzi, że infrastruktura gotówkowa elastycznie dostosowuje się do nowych warunków.

Na popularności zyskuje również podejście łączące różne metody płatności. Instytut Ekonomii PAN szacuje, że aż 81% Polaków łączy korzystanie z gotówki i płatności cyfrowych, sięgając po odpowiednią opcję w zależności od sytuacji. Przykładem takiej elastyczności jest wyraźny wzrost liczby miejsc umożliwiających cashback – tych lokali w ciągu dwóch lat przybyło aż o 24%.

Na kształtowanie krajobrazu płatniczego wpływa także prawo. Ustawodawcy już w 2022 roku zagwarantowali możliwość płacenia gotówką, a planowane na najbliższe lata regulacje mają jeszcze wzmocnić tę ochronę. Zapisy obejmują:

• konieczność akceptowania gotówki w każdych punktach handlowo-usługowych,
• zakaz dodatkowych opłat przy płatnościach gotówkowych,
• utrzymanie górnego limitu transakcji firmowych na poziomie 20 tys. zł.

Warto zwrócić uwagę na postępujący rozwój cyfrowego złotego. Narodowy Bank Polski rozważa wprowadzenie własnej waluty cyfrowej do 2026 roku. Według badań Związku Banków Polskich, temat ten interesuje 58% ankietowanych, choć aż dwóch na trzech Polaków nie chce rezygnować z tradycyjnej gotówki.

W ostatnich latach głośno mówi się również o roli gotówki jako zabezpieczenia na cięższe czasy. Kryzysy gospodarcze i pandemiczne spowodowały, że 64% obywateli trzyma oszczędności w formie banknotów i monet na tzw. czarną godzinę. Dla porównania, przeciętna suma rezerw wzrosła z 2300 zł w 2020 roku do 4200 zł w 2023 roku.

Zmieniające się nawyki płatnicze są widoczne w różnych grupach wiekowych:

• młodzi dorośli (18-24 lata) coraz częściej sięgają po gotówkę – obecnie regularnie korzysta z niej 47% z nich, co oznacza wyraźny wzrost względem 2019 roku,
• w grupie 25-40 lat gotówkę wybiera się głównie przy drobniejszych wydatkach (do 100 zł) – takie podejście deklaruje 63%,
• wśród seniorów (65+) rośnie otwartość na alternatywne metody płatności – wyłącznie gotówką płaci już tylko 71%, podczas gdy cztery lata wcześniej było to 83%.

Trendy te przekładają się także na funkcjonowanie rynku detalicznego. Wielkie sieci inwestują w nowoczesne kasy samoobsługowe łączące obsługę gotówki i płatności elektronicznych – w 2023 roku posiadało je już 74% z nich. Małe placówki coraz częściej wdrażają terminale – ich obecność wzrosła w ciągu trzech lat z 61% do 78%.

Technologia coraz mocniej przenika codzienne operacje gotówkowe w firmach. Przedsiębiorcy korzystają z automatycznych depozytów oraz aplikacji ułatwiających zamawianie nominałów do bankomatów – takie rozwiązania zyskały już 23% firm.

Wśród priorytetów pojawia się także troska o środowisko. Narodowy Bank Polski wdrożył strategię, której celem jest zmniejszenie emisji CO₂ związanej z produkcją pieniędzy o 30% do 2027 roku. Zapowiadane na 2025 rok banknoty polimerowe będą cechować się dłuższą żywotnością oraz umożliwią łatwiejszy recykling.

Nie można pominąć rosnącej troski o prywatność. Badania Uniwersytetu Warszawskiego pokazują, że 72% Polaków obawia się monitorowania płatności cyfrowych, a dla 58% respondentów ochrona prywatności finansowej jest główną motywacją do wyboru banknotów i monet. Takie postawy sygnalizują, że anonimowość nadal pozostaje istotną wartością dla użytkowników gotówki.